De cijfers liegen er niet om: 1,3 miljoen Nederlanders hebben te maken met burn-outklachten als gevolg van werkstress. Laat staan hoeveel mensen er stress ervaren door andere omgevingsfactoren.
En dat zijn geen gunstige cijfers, want langdurige stress heeft nadelige gevolgen voor je gezondheid.
Er is een duidelijke link tussen stress en overgewicht. Dit heeft alles te maken met het hormoon cortisol, ook wel het stresshormoon genoemd.
In dit artikel ontdek je meer over cortisol en lees je tips hoe je dit op een natuurlijke manier kan verlagen.
Wat is cortisol en hoe ontstaat het?
Cortisol is een hormoon, dat vrijkomt tijdens langdurige stress en/of spanning. Het hormoon wordt aangemaakt in de bijnieren. De bijnieren zijn kleine organen die bovenop de nieren liggen. Zij zijn verantwoordelijk voor de aanmaak van verschillende hormonen.
Ook zorgen ze voor het transport van deze hormonen via de bloedbaan. De functie van de bijnieren is essentieel om alle functies in het lichaam in stand te houden [1].
Cortisol volgt altijd adrenaline op en wordt alleen aangemaakt met een reden, namelijk langer durende stress of spanning. Is de stress van korte duur, dan is de initiële aanmaak van adrenaline voldoende.
Een voorbeeld van adrenaline is dat je schrikt van een plotseling remmende auto en dat je binnen een seconde kan uitwijken. Deze snelheid en het extra reactievermogen wordt gecreëerd door de adrenalinestoot.
In de prehistorie had de oermens dit hard nodig om tijdens onverwachte (nood)situaties snel te kunnen reageren (’vechten of vluchten’). Als het moment voorbij is en het gevaar is geweken dan verdwijnt de adrenaline weer uit je systeem.
Als de spannende of stressvolle situatie langer duurt, dan maakt het lichaam cortisol aan. Als je bijvoorbeeld een belangrijke presentatie moet gaan houden of als je een intensieve sportprestatie moet leveren. Door de spanning voorafgaand of tijdens deze activiteit, maken de bijnieren automatisch de benodigde hormonen aan.
Welke eigenschappen heeft cortisol?
Cortisol is een hormoon dat ons lichaam altijd nodig heeft om op meerdere fronten goed te kunnen functioneren. Het bevat namelijk de volgende, belangrijke eigenschappen [2]:
- Cortisol werkt ontstekingsremmend.
- Cortisol helpt bij een gezond slaap-waakritme.
- Cortisol reguleert de bloeddruk.
- Cortisol ondersteunt het metabolisme.
- Cortisol ondersteunt bij ons geheugen en concentratie.
De aanmaak van cortisol heeft dus een positieve functie. Ook is het fijn dat we kunnen rekenen op de aanmaak van cortisol als we langere tijd onder hogere druk moeten presteren.
Tijdens de zwangerschap maakt de aanstaande moeder ook wat meer cortisol aan dan gebruikelijk. Dat is een natuurlijke manier om het lichaam wat extra energie te geven.
De extra aanmaak van cortisol door stress en spanning biedt ons de volgende specifieke voordelen:
- Er gaat meer bloed naar de spieren waardoor je sterker bent.
- Je immuunsysteem is actiever
- Het zorgt voor een betere focus en concentratie
Na de stressvolle situatie komt het lichaam weer tot rust en neemt de verhoogde cortisol aanmaak af tot een gewoon niveau.
Maar wat gebeurt er met je lichaam als we teveel cortisol blijven aanmaken?
Welk lange termijn effect heeft cortisol?
Als de aanmaak van cortisol niet stopt, heeft het lichaam geen kans om te herstellen van het hormoon. Er ontstaan dan verschillende symptomen en klachten [3-5]:
Spijsverteringsproblemen
Het maag-darmstelsel wordt te weinig doorbloed. De functie gaat hierdoor achteruit. Het effect is wisselend per persoon en kan variëren van een te snelle tot een te langzame stoelgang. Het kan leiden tot buikkrampen en gasvorming, waarbij een opgeblazen buik ontstaat.
De opname van vitamines wordt door de spijsverteringsproblemen bemoeilijkt.
Slapeloosheid en chronische vermoeidheid
Het is moeilijk om de benodigde rust te vinden en goed door te slapen. Mensen vallen daardoor moeilijk in slaap en/of worden middenin de nacht wakker. Alleen tijdens een gezonde, diepe nachtrust lukt het om voldoende uit te rusten en het lichaam te herstellen.
Problemen met de bloeddruk
Waar cortisol van nature een bloeddruk regelaar is, werkt een teveel aan cortisol averechts. De bloeddruk kan te laag of te hoog worden.
Pijn in de ledematen en afbraak van spier
Het lichaam staat in een constante vorm van spanning en dit vergt veel energie. Voor deze extra energie is veel glucose nodig. Je lichaam haalt de glucose uit eiwitten van de spieren. Het effect is dat de spieren afgebroken worden. Dat resulteert uiteindelijk in een toename van spierpijn en spierstijfheid.
Hoofdpijn
Uiteraard ontstaat door de chronische vermoeidheid, de stress en de spanning, hoofdpijn. Daarnaast vergt de constante aanmaak van cortisol veel vocht, vitamines en mineralen van het lichaam. Vochttekort heeft onder andere hoofdpijn tot gevolg.
Nierklachten
De nieren staan onder hoge druk om constant afvalstoffen af te voeren en daarnaast de vochtbalans te herstellen. Hierdoor raken de nieren uitgeput, met vermoeidheidsklachten en een verminderde werking tot gevolg.
Problemen met huid, haar en nagels
De focus van het lichaam ligt niet bij herstel en genezing. Dit resulteert in een droge huid, dof haar en breekbare nagels. Ook is de huid minder goed doorbloed.
Gewichtstoename
De aanmaak van cortisol levert tegelijkertijd een toename van insuline in het lichaam op. Dit zorgt voor een verhoogde energie in het lichaam. Wanneer deze extra toevoer van energie niet wordt gebruikt, wordt deze opgeslagen als vet.
De lever is daarnaast non-stop bezig om de afvalstoffen van de cortisol en extra energie op te lossen. De lever kan daardoor de gewone taken minder goed uitvoeren, zoals het afbreken van vetten. De vetten worden opgeslagen rondom de middel, de organen en de buikstreek.
Naast dat de lever het vet niet afbreekt zorgt spanning en slaapgebrek er vaak ook voor dat we sneller zin hebben in vet, zout en zoet eten in plaats van gezonde producten. Door de stijve spieren en de vermoeidheid wordt er ook te weinig bewogen. Dit werkt het toenemen van het gewicht in de hand.
Problemen met het (korte termijn) geheugen.
Het geheugen- en emotiegedeelte van de hersenen worden aangetast. Daardoor werkt het korte termijn geheugen minder goed.
Hoe gevaarlijk is cortisol?
Op de korte termijn is het een fantastisch, natuurlijk hulpmiddel en absoluut ongevaarlijk.
Wanneer de aanmaak van cortisol niet stopt, oftewel chronisch wordt, dan moeten we concluderen dat cortisol schade toebrengt aan het lichaam. De balans en de verschillende, lichamelijke functies raken volledig verstoord.
De eerdergenoemde lijst van lange termijn effecten kunnen gevaarlijke zijn. Het lichaam raakt in een negatieve spiraal door de enorme druk waar het onder staat. Een neerwaartse, vicieuze cirkel die kan leiden tot burn-out en fysieke problemen.
Oftewel, we moeten vooral goed tussentijds herstellen van een verhoogde cortisol aanmaak. Maar in de huidige, drukke en stressvolle maatschappij kan het een uitdaging zijn om het te vermijden.
Hoe bescherm je jezelf tegen de gevaren van cortisol?
Voorkomen is uiteraard beter dan genezen. Maar ook als je eerder genoemde klachten en symptomen ervaart, is het mogelijk om te herstellen. Het vergt alleen wel een verandering van je huidige levensstijl. Ter voorkoming of genezing is het raadzaam onderstaande adviezen door te nemen.
Meten is weten
Begin met een bezoek aan je huisarts als je al klachten of symptomen ervaart óf als je erg veel last hebt van stress en spanning in je leven. Via de huisarts kun je het cortisol niveau, je bloeddruk en eventueel gebrek aan essentiële vitamines en mineralen laten onderzoeken.
Onderzoek de triggers
Waardoor stijgt jouw gevoel van stress of spanning? Probeer het voor jezelf op een rijtje te zetten. Dat doe je het beste door jezelf af te vragen waar je energie van krijgt en wat je veel energie kost? Dit kunnen zowel taken, activiteiten als personen zijn [5,6].
Overleg met je omgeving
Nu je weet wat jouw triggers zijn is het raadzaam om in je omgeving aan te geven dat dingen je momenteel te veel moeite kosten. Soms heb je teveel op je bord en is het verstandiger om tijdig aan de bel te trekken. Taken kunnen anders worden verdeeld en persoonlijke verplichtingen kunnen wellicht worden uitgesteld of aangepast [9].
Slaapritme
Houd een vast slaap-waakritme aan. Ga dagelijks op dezelfde tijd naar bed in een koele, donkere en rustige slaapkamer. Zorg dat er geen prikkels in de buurt zijn, lees rustig een boek of probeer een ontspanningsoefening. Probeer het slikken van slaapmiddelen te voorkomen of ga hierover in gesprek met je huisarts [7].
Praat met een professional
Ondanks dat je je bewust bent van jouw triggers en de veranderingen die moeten gaan plaatsvinden, loop je misschien toch vast in de uitvoering. Overleg met je huisarts en vraag om advies. Een professional kan je helpen om veranderingen op het gebied van je lichaam, geest en voedingspatroon te realiseren [6].
Drink voldoende
Je lichaam vraagt om vocht. Water, kruidenthee, af en toe een smoothie, veel groente en wat fruit helpen je om je vochthuishouding te herstellen. Daardoor gaan lichamelijke functies weer verbeteren en herstel je jouw energieniveau. Ook je huid, haar en nagels zullen je dankbaar zijn [6].
Beweeg (in de buitenlucht)
Rustig bewegen, het liefst in de buitenlucht, ontspant lichaam en geest. Het stabiliseert je bloeddruk en zorgt voor een gezonde doorbloeding. Ook activeert het een gezonde spijsvertering en helpt het om een gezond slaap-waakritme op te bouwen.
Ga leuke dingen doen
Het luisteren naar muziek, het oppakken van een hobby, yoga, massage, het lezen van een boek, het bezoeken van een sauna, etc. Ga onderzoeken waar jij blij van wordt. Zorg vooral dat je er geen druk van ervaart zodat je geen onderhuidse spanning opbouwt [5,7].
Verander je eetpatroon
Wees je ervan bewust dat voeding je enorm kan helpen in een stressvolle situatie. Vermijd suikers en snelle koolhydraten om een stabiele bloedsuikerspiegel te behouden.
Eet voldoende vezels, eiwitten en gezonde vetten om je spijsvertering en een goede maag-darmwerking te garanderen. Ook helpen de gezonde vetten bij het herstellen van je hormoonbalans en de werking van de hersenen.
Heel belangrijk: een goede spijsvertering en darmwerking zorgen ook voor een verbetering van de opname van vitamines en antioxidanten. Dit herstelt je energie en verbetert het immuunsysteem [8].
11 reacties op “Cortisol: Waarom het belangrijk is om dit stresshormoon te verlagen”
Hoi Lynda, Dank je wel voor je stuk over cortisol. Ik kan alleen de bronnen niet terugvinden in je artikel. Zou je mij kunnen aangeven welke je hebt gebruikt voor nummer 7? Alvast bedankt.
Hoi Georgina,
Sorry, was helemaal vergeten de bronvermelding erbij te doen, bij deze gedaan. 🙂
Groetjes Lynda
Spijtig niets te lezen over tyrosine.
1) Staat dit in direct verband met een aandoening waarvan ik de naam vergeten ben , die neerkomt op een ernstige situatie die ontstaat doordat het lichaam lange tijd permanent overrompeld is door zowel cortisol als adrenaline ? En weet u die ( ik denk Griekse ) naam voor deze aandoening ?
2) Is er ook een verband tussen een lange permanente blootstelling aan cortisol in het lichaam en een evolutie naar diabetes ?
1) Bij chronische stress loopt je lichaam daar tegenaan. De bijnieren raken dan uitgeput en dat heeft negatieve gevolgen voor de werking van hormonen en organen. Inderdaad gevaarlijk.
2) Dat is niet direct een oorzaak en gevolg verband. Wel kan teveel cortisol ervoor zorgen dat je lichaam teveel energie moet opslaan in vetten en dat dit proces ontregelt raakt.
Heeft u weleens over de ziekte van Cishing gehoord?
Cushing denk ik, inderdaad van gehoord. Ook al is het dan chronisch, dan kan een verbeterd voedingspatroon baat hebben bij klachten en gewichtsproblemen. Mocht je meer willen delen over je situatie dan kun je ons altijd mailen via info@leefpuurnatuur.nl
bij de ziekte van cussing zit er vaak een goedaardige tumor op de hypofyse. deze kan operatief weggehaald worden.
hallo Lynda, ik herken veel van de genoemde symptomen en worstel er al jaren mee. nu heb ik een cortison injectie ontvangen in mijn schouder ivm slijmbeurs en pees ontstekingen. realiseer me nu dat dit gevolgen kan hebben voor mijn algehele welbevinden. waar moet ik volgens jou op letten en juist wel of niet doen?
Je lichaam is druk doende met het wegkrijgen van de ontstekingen en het ontvangen van de remmende medicatie door middel van injectie. Het beste kun je snelle koolhydraten en suikers voorkomen. Daarmee ondersteun je het lichaam om de ontstekingswaarden te verminderen. Daarnaast goed werken aan je afweersysteem met voldoende vitamine C door veel verse groentes en fruit. Drink ook 2,5 liter water per dag. Je lichaam houdt namelijk vocht vast om alles te bestrijden en verwerken. Sterkte!
Ik volg de Germaanse geneeskunde en volgens de Germaanse ontstaat dit wanneer je een verkeerde afslag hebt genomen, of op het verkeerde paard hebt gewed, of iets in die geest. Het moet een moment zijn geweest wat zeer accuut dramatisch, opzichzelfstaand is, plotseling is. Het lichaam, of je wil of niet, reageert daar biologisch op, onbewust dus. Het lichaam wil overleven.
Ik kan dat voor mezelf verklaren. Ik ervaar continu stress, heb ontzettende last van vooral mijn spieren, heb altijd spierpijn, zonder dat ik iets heb gedaan en kracht neemt steeds verder af.
Ben blij met dit artikel, want geeft toch wat punten waarop ik kan letten. Verder zal ik mijn conflict die ik destijds heb opgelopen moeten verwerken. Of dat lukt terwijl ik het werk doe wat mij stress oplevert is een tweede🤷🏼♀️